ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ«ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΠΟΥ ΧΟΡΕΥΕΙ»(Εκδόσεις Καστανιώτη 1988)
Μα η ζωή δεν παύει. Ακόμα κι αν της φεύγουν οι άγιοί της. Φτουράει με άλλα, διάφορα. Κι αν ήταν πολλά στην Κύμη που τη δείχναν πάλι σε φούντωμά της. Μπαίναν και βγαίναν μπάρκα στο λιμάνι της, παίρναν βαρέλια και κρασιά για ξένους τόπους, φέρναν πραμάτειες διάφορες που αξίζαν. Και μοναχά από υφάσματα τα πιο απαλά βελούδα και τα κρουστά ατλάζια που ‘χαν οι καπιτάλες της Ευρώπης ,γιόμιζαν πια τα μαγαζιά της Κύμης για καμιζόλια και φουστάνια με αμέτρητα σιδερωτά λαγκιόλια στις ντόπιες φορεσιές των γυναικών. Κι ως να μη φτάναν τούτα, ήταν τώρα και τα μεταξωτά που φτιάχνονταν εδώ από τα κουκούλια και δείχναν πια και αυτά πως άνθιζε η ζωή.
Γιατί σε λίγα χρόνια μέσα,απ’ όταν ήρθε ο άνδρας της Πελαγίας με τους μεταξόσπορούς του, τα καλοκαίρια γιόμιζαν οι κάματες στα σπίτια από βαγιούλια και τάβλες με τα τρίποδα που πάνω τους, σε σπάρτα και κλαριά, οι μεταξοσκώληκες μεγάλωναν και χτίζαν τα σπιτάκιατους. Κι άκουγες εκεί μέσα, άμα τους φέρναν τα φύλλα απ’ τα συκάμινα, το μάσημά τους σαν θρόϊσμα σε δάσος, κι απορούσες πως τρώγαν έτσι αχόρταγα. Φορτώματα η θροφή τους. Μα ήταν και το μετάξι τους πολύ, που αφήναν στα κλαριά, άμα ξεψύχαγαν κλεισμένοι στα κουκούλια, πεταλούδια. Και τότε ακολουθούσε άλλη δουλειά. Βράζονταν τακουκούλια ή ψήνονταν στους φούρνους κι έβγαινε πια η κλωστή μαλαματένια που την υφαίναν κιέφτιαχναν μεταξωτά για φορεσιές και προίκες. Λάμπαν στα τζαμιλίκια τα μεταξένια ανάλαφρακουρτίνια και μες στις εκκλησιές πάνω στις Άγιες Τράπεζες οι στρώσες τους και σε εικονοστάσια οι ποδιές τους. Άσε τις Κυριακές και σε γιορτές τ’ άχνινα μαντίλια και πουκάμισα του κόσμου.
ΟΛΙΓΑ ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΟΣ (ΜΑΜΟΥΝΙ)
Πατρίδα του μεταξοσκώληκα είναι η Κίνα.3500-4000 χρόνια π.Χ. λέγεται ότι άρχισε η εκτροφή του στην Κίνα. Από ό,τι λέει η κινέζικη παράδοση η αυτοκράτειρα HSI-LING-SHIπαρατήρησε στους κήπους της τους πρώτους μεταξοσκώληκες σε άγρια φυσικά κατάσταση. Αντελήφθη τη μεγάλη αξία τους και ευθύς αμέσως την επέβαλε στους υπηκόους της. Η εκτροφή τους επί πολλούς αιώνες αποτέλεσε για τους Κινέζους κρατικό μυστικό. Διά νόμου δεν επετρέπετο η εξαγωγή κουκουλιών σε άλλες χώρες εκτός από μετάξι και υφάσματα. Τον 4ο αιώνα μ.Χ. διαδόθηκε εις Χατάν (κεντρική Ασία)η σηρική.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι στην Κω ζούσε ένα είδος σκουληκιού πάνω στα κυπαρίσσια,στις βελανιδιές και σε άλλα δέντρα, που από τα εκκρίμματά τους οι κάτοικοι, ύστερα από ειδική κατεργασία, ύφαιναν λευκά υφάσματα.
Το 552 επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού, Βυζαντινοί μοναχοί έφεραν από την Κίνα ωάρια μεταξοσκώληκα μέσα σε κούφια μπαστούνια. Φυσικά, ύστερα από αυτό το γεγονός άρχισε η εκτροφή του μεταξοσκώληκα στην αυτοκρατορία του Βυζαντίου και αργότερα θα επεκταθεί και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Επί Ενετών, η Θήβα ήταν το κέντρο εκτροφής του μεταξοσκώληκα. Σιγά σιγά μεταδόθηκε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως Πελοπόννησο, Θεσσαλία, Εύβοια, Μακεδονία, Θράκη. Επί Τουρκοκρατίας, όλα τα χωριά της Κύμης, του Καστροβαλά, των Κονιστρών και του Αυλωναρίου συνέχισαν να ασχολούνται με τη σηροτροφία. Αυτό διαπιστώνεται από μερικά έγγραφα των Γενικών Αρχείων του Κράτους,όπου αναφέρεται ότι οι χωρικοί παρέδιδαν κάθε χρόνο μετάξι στους αγάδες (π.χ. ο Καστροβαλάς 10 οκάδες).
Το χωριό μας, πριν από εκατό και πλέον χρόνια, είχε την τιμή να έχει και βιοτεχνίες για την παραγωγή μεταξιού. Πρώτος ο μπαρμπα Γιάννης Φαφούτης με τον γιο του Γιώργο έφεραν από την Ιταλία, περίπου το 1925, ειδικά μηχανήματα παραγωγής μεταξιού από τα κουκούλια. Το εργοστάσιο αυτό απασχολούσε περί τα δεκαπέντε κορίτσια. Επίσης, οι αδελφοί Γεώργιος και Αριστείδης Νάνος είχαν προ του πολέμου μικρές οικογενειακές βιοτεχνίες.Αγόραζαν τα κουκούλια από τους συγχωριανούς μας και από τα γύρω χωριά και πουλούσαν το μετάξι στη Χαλκίδα και στην Αθήνα. Λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο, όταν η τεχνολογία ανακάλυψε νέες υφαντικές ίνες, η εκτροφή μεταξοσκώληκα πήρε την κατιούσα, με αποτέλεσμα να κλείσει το εργοστάσιο του Φαφούτη και οι μικρές βιοτεχνίες.
ΟΝΕΙΡΟΚΡΙΤΗΣ
Μέλισσα και μεταξοσκώληκας (μαμούνι),τόσο ωφέλιμα έντομα για τον άνθρωπο, ήταν φυσικό να τον ακολουθούν και στον ύπνο, αλλά πάντα με καλό υπονοούμενο. Από έναν παμπάλαιο έμμετρο ονειροκρίτη:
Α) Μετάξι
Αν μαζεύεις μετάξι
ομαλά και με τάξη,
κέρδη, πλούτη καρτέρει
το όνειρό σου να φέρει.
Μα αν εκείνο μπερδεύεται
τη στιγμή που μαζεύεται,
βιαστικά καταφθάνουν μπερδεψιές στη δουλειάσου,
που συχνά θα σε κάνουν να τραβάς τα μαλλιά σου.
Αν δεις μεταξοσκώληκες μέσα στην κάμαρά σου,
μεγάλη η ευτυχία σου κι ατέλειωτη η χαρά σου.
Β) Μέλισσα
Μέλισσα αν δεις στον ύπνο σου να σε κρυφοκεντρώνει,
επιβουλή επικίνδυνη το όνειρο φανερώνει.
Αλλά αν ακούσεις μέλισσα μονάχα να βουίζει,
κάποιος ξενιτεμένος σου στον τόπο του γυρίζει.
Επιστολή κ. Λέλας Λέρτα – Μουλαγιάννη
«Θα ήθελα να σας πληροφορήσω ότι το εργοστάσιο Φαφούτη δεν ήταν το μοναδικό του χωριού μας. Πριν απ’ τον Φαφούτη λειτουργούσε η βιοτεχνία του Γεωργίου Νάνου. Το σπίτι του ήταν εκεί που είναι το κατάστημα του κ.Μπόνου και περιελάμβανε ακόμη το σπίτι που είναι δίπλα. Κάτω στη μεγάλη αυλή ήταν στεγασμένη η βιοτεχνία του, που είχε περίπου δέκα καζάνια και δίπλα κοντά η ανέμη, που στα πόδια υπήρχε η πατήθρα με κάθισμα που καθόταν αυτός ή αυτή που θα έπαιρνε από το καζάνι που έβραζε τα κουκούλια κι έπαιρνε ένα, το τραβούσε σαν κλωστή, το ένωνε στην ανέμη και πατώντας την πατήθρα άρχιζε να τυλίγεται γύρω στην ανέμη το μετάξι. Το μετάξι που θαπήγαινε στο εμπόριο τυλιγόταν σε μπομπίνα. Έκανε ακόμα και μπρισίμι και κορδονέτο,χρήσιμα στους ράφτες. Όταν μάζευε το εμπόρευμα ερχόταν στην Αθήνα στο μεγάλο εργοστάσιο μεταξουργίας που είναι εκεί που σήμερα είναι τα γραφεία του ΚΚΕ.
Είχε κι ο αδελφός του μια, ίσως πιο μικρή,βιοτεχνία, που δεν κράτησε για πολύ. Αριστείδης Νάνος λεγόταν.
Όταν άνοιξε το εργοστάσιο Φαφούτη, που ήταν σύγχρονο κι αρκετά μεγάλο, και κάθε πρωί ακουγόταν η μπουρού του Φαφούτη κι έτρεχαν οι εργάτριες να δουλέψουν.
Το χωριό ασχολείτο με το κουκούλι και κάθε σπίτι είχε τις μουριές του και στην κατάλληλη εποχή αγόραζε το σπόρο και μόλις φαινόταν ο μεταξοσκώληκας έβαζαν κλαριά τσισούρι, ανέβαινε επάνω ο μεταξοσκώληκας και με το σάλιο που έβγαζε κλεινόταν μέσα στο κουκούλι του. Έπρεπε να προσέχουν να μην προλάβει η χρυσαλίδα και τρυπήσει το κουκούλι, οπότε για τον έμπορο ήταν άχρηστο. Όμως η κάθε νοικοκυρά μ’ αυτό το κουκούλι ύφαινε το κουκουλάρικο ύφασμα που χρησιμοποιείτο σε πολλές ανάγκες.
Το χωριό μπορούσε με την προκοπή του να διατηρεί και την βιοτεχνία και το εργοστάσιο. Στα χέρια μου έφθασε μία μισοτελειωμένη μπομπίνα που με το μετάξι της έκανα ένα ολομέταξο μικρό πετσετάκι. Απ’ την γιαγιά μου,τη Λέρταινα, έχω ένα κουκουλάρικο που το χρησιμοποιούσε σε σεντόνι και το κέντησα μεφλος μεταξωτή κλωστή και είναι τώρα ένα υπέροχο τραπεζομάντηλο. Όταν εμφανίστηκε η φυτική κλωστή, ας πούμε μεταξωτή, αυτό κόστισε τον θάνατο της ολομέταξης κλωστής, έπειτα ήταν πολύ ακριβή για το βαλάντιο για τον πολύ κόσμο.
Ο Γεώργιος Νάνος μετεφέρθη στις Κονίστρες αφού εργάστηκε αρκετό καιρό εκεί, μετέφερε την βιοτεχνία στη Χαλκίδα κι άρχισε απ’την αρχή. Τέλος κατέληξε στον Τύρναβο. Εργάστηκε εκεί πολλά χρόνια. Ήταν γέρος πια και μετρώντας τις δυνάμεις του εγκατέλειψε τον Τύρναβο κι εγκαταστάθη εν ησυχία στις Κονίστρες. Αυτός ήταν πατέρας της γιαγιάς μου,Αρετής».
Λέλα Λέρτα - Μουλαγιάννη
Πληροφορίες στο διαδίκτυο
koumiotis-andron.blogspot.com
tro-ma-ktiko.blogspot.gr
www.geocities.ws
www.ftiaxto.gr
www.zoo.gr