Γράφει ο Δρ Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας Αντώνης Α. Αντωνίου
Κυριακή 5 Ιουνίου 2022: Παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος
Πρόκειται πραγματικά για ένα από τα, φαινομενικά, πιο ακατανόητα γεγονότα των τελευταίων 200 ετών. Πρόκειται για μια άκρατη λεηλασία της φύσης από τη μεριά μιας άπληστης κοινωνίας. Για μια αλόγιστη σπατάλη των φυσικών πηγών και της ενέργειας από μέρους μιας βιομηχανικής κοινωνίας που στήριξε την ύπαρξή της στη φιλοσοφία του παράλογου κέρδους. Πρόκειται για μια θρησκεία της «Οικονομικής Ανάπτυξης» και για μια λατρεία (χωρίς εισαγωγικά) της αύξησης του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, χωρίς μελέτη των επιπτώσεων αυτής της ανάπτυξης στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Πρόκειται για μια σφοδρή κυρολεκτικά επίθεση του ανθρώπου στην ίδια του τη «μάνα», τη «μάνα Γη». Και εμείς υποκριτικά «ανησυχούμε» και εκφράζουμε την ανησυχία μας με τις διάφορες παγκόσμιες ημέρες και ώρες, όπως η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος, η ώρα της Γης που είχαμε πριν λίγους μήνες και άλλα τέτοια «γλυκανάλατα», χωρίς βέβαια να υποβιβάζουμε ή να παραγνωρίζουμε και σοβαρές προσπάθειες και πρωτοβουλίες που έχουν γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση.
Αλλά γιατί απορούμε και ανησυχούμε για την όλη αυτή κατάσταση; Προς τι ο «θρήνος» και ο «κοπετός»; Κανονικά δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός της όποιας επικείμενης δυσάρεστης εξέλιξης για να μην πούμε καταστροφής. Θα έπρεπε να το περιμένουμε. Είναι σαν να τροφοδοτούσαμε μια πυριτιδαποθήκη με μπαρούτι και να αναρωτιόμαστε μετά γιατί εξερράγη.
Η Γη, όπως και κάθε πλανήτης, κάθε αστέρας και γενικά κάθε σώμα αποτελεί, για την σύγχρονη επιστήμη, ένα ενεργειακό πύκνωμα. Χρησιμοποιώντας ο πολιτισμός μας το υλικό της (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, πυρηνικοί αντιδραστήρες κλπ), ως μέσον παραγωγής ενέργειας, μικραίνουμε την ενεργειακή της πυκνότητα, αφού η απελευθερούμενη γήινη ενέργεια χάνεται μέσα στον περιβάλλοντα κοσμικό χώρο. Τότε η Γη, όπως γνωρίζει ο κάθε φυσικός, ως «ζωντανός» οργανισμός, προσπαθεί να βρει μια νέα θέση ελάχιστης ενεργειακής ισορροπίας. Το γεγονός αυτό επιτυγχάνεται με δύο τρόπους. Πρώτον μειώνει τον όγκο της γεγονός που δημιουργεί έντονες γεωλογικές ανακατατάξεις στον γήινο φλοιό δημιουργώντας έντονα, ακραία και καταστρεπτικά φαινόμενα και δεύτερον προσπαθεί να αυξήσει τα μειωμένα ενεργειακά της αποθέματα προσλαμβάνοντας ενέργεια από τον Ήλιο. Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί έντονα κλιματολογικά φαινόμενα καταστροφικά για τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Έτσι, δυστυχώς, έχουμε φθάσει στην επόμενη, αναμφισβήτητα απελπιστική, κατάσταση: Η αύξηση των ρύπων του διοξειδίου του άνθρακα είναι ακριβώς εκθετική, εκρηκτική θα λέγαμε. Αν δεν πάρουμε κανένα μέτρο η μέση θερμοκρασία του πλανήτη μέχρι το 2200 θα ανεβεί κατά 6 βαθμούς. Μην κάνουμε την αφελή σκέψη να θεωρήσουμε μικρή αυτή την αύξηση. Είναι σαν να έχει κάποιος σήμερα 36 πυρετό και να του πούνε ότι αν δεν προσέξει σε λίγους μήνες θα φτάσει στους 42. Ήδη ξέρουμε ότι όταν η θερμοκρασία της Γης, πριν χιλιάδες χρόνια, ήταν 3 βαθμοί πάνω από εκείνην του 1900 μ.Χ. (έτος που εκλαμβάνεται σήμερα ως βάση στις μετρήσεις της γήινης θερμοκρασίας), η στάθμη της θάλασσας ήταν περίπου 30 μέτρα ψηλότερα. Πράγμα το οποίο σήμερα θα σήμαινε καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους του κόσμου. Σημειώνεται ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας οφείλεται κυρίως στη διαστολή των υδάτων λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και όχι από το λιώσιμο των παγόβουνων γιατί αυτά δεν προσθέτουν νερό. Ακριβώς λόγω αυτής της διαστολής, σήμερα ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας είναι 3,2 mm/έτος. Αλλά πολύ σύντομα, όταν θα λιώσουν οι πάγοι της Γροιλανδίας, της δυτικής Ανταρκτικής, των Άλπεων, των Ιμαλαίων θα προστεθεί νερό που δεν υπήρχε στους ωκεανούς. Είναι προφανές ότι τότε η στάθμη της θάλασσας θα ανεβεί μέτρα και όχι εκατοστά.
Σήμερα η μέση άνοδος της θερμοκρασίας της, σε σχέση με το 1900 μ.Χ. είναι 0,85 βαθμοί Κελσίου και στην Μεσόγειο λίγο πάνω από 1. Με αυτή την άνοδο ήδη είναι εμφανείς ακραίες καιρικές συμπεριφορές. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ως στόχο τη συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας μέχρι το 2100 στους 2 βαθμούς. Και μάλιστα πρέπει η θερμοκρασία της Γης να φτάσει σε αυτό το σημείο όχι με εκθετικό ρυθμό (γιατί ο χρόνος δεν σταματάει τότε) αλλά με μια συνάρτηση που, όπως λέμε σε πιο εξειδικευμένη ορολογία, να έχει στραμμένα τα κοίλα της προς τα κάτω. Αν δεν το λάβουμε αυτό υπόψη μας, και περιοριστούμε στο να πάρουμε έστω και αυστηρά μέτρα, υπολογίζουμε ότι το 2100 να έχουμε φθάσει τους 2,7 βαθμούς Κελσίου αλλά θα εξακολουθούμε να εκπέμπουμε ρύπους. Για να φθάσουμε τους 2 βαθμούς, που έχει τεθεί ως στόχος από τον ΟΗΕ, θα πρέπει οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σήμερα να πέσουν σχεδόν κατακόρυφα και το 2065 να έχουν οπωσδήποτε μηδενιστεί. Δυστυχώς, στις διάφορες διεθνείς διασκέψεις για το περιβάλλον, τα μέτρα περιορισμού των ρύπων που «υποσχέθηκαν» ότι θα τηρήσουν οι χώρες που συμμετείχαν, παραπέμπουν σε μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,7 βαθμούς, μια θερμοκρασία στην οποία νησιά, όπως για παράδειγμα οι Μαλδίβες, δεν θα υπάρχουν. Έτσι, στην καλύτερη των περιπτώσεων, τους 2,7 βαθμούς θα τους ζήσουν τα παιδιά μας. Τα εγγόνια μας δεν ξέρουμε τι πολιτισμό θα βιώσουν. Σε μια άνοδο της θερμοκρασίας κατά 4 βαθμούς ο πολιτισμός μας θα έχει πλήρως καταστραφεί. Στους 6 βαθμούς ο πολιτισμός αν υπάρχει θα είναι τελείως πρωτόγονος και στους 12 δεν θα υπάρχει ο άνθρωπος παρά μόνο κάποιες μορφές ζωής. Αυτή, δυστυχώς, είναι η ζοφερή πραγματικότητα.
Ας κάνουμε λοιπόν μίαν έκκληση έστω της τελευταίας στιγμής. Ας ακούσουμε επιτέλους την κραυγή απελπισίας της Γης που πεθαίνει αιμορραγώντας από τα δικά μας εγκλήματα. Είναι πραγματικά υποκριτικό και τραγικό να προσπαθούμε να κάνουμε κατοικήσιμο τον Άρη, τη στιγμή ακριβώς που κάνουμε ακατοίκητη τη Γη. Αν συνεχίσουμε έτσι εκείνος που θα αντιδράσει θα είναι ο ίδιος ο πλανήτης μας. Και θα αντιδράσει βίαια, για να μην πούμε ότι ήδη έχει αρχίσει να αντιδρά. Και βέβαια η Γη και το κλίμα της μετά από μια τεράστια χρονική περίοδο, θα ξαναβρούν την ενεργειακή τους ισορροπία. Μόνο που δεν θα υπάρχει κανείς για να το απολαύσει. Γιατί αυτός που θα καταστραφεί ολοσχερώς είναι ο (σε πολλούς τομείς απάνθρωπος) σημερινός πολιτισμός μας και φυσικά όλοι εμείς, οι «σοφές», «ευφυείς» και κομπορρήμονες ανθρώπινες υπάρξεις που τον ανεχόμαστε χωρίς να κάνουμε τίποτα για να τον αναμορφώσουμε. Και πρέπει κάποια στιγμή βαθιά μέσα μας να συνειδητοποιήσουμε ότι και το περιβάλλον δεν το φτιάξαμε εμείς. Είναι και αυτό ένα δώρο. Και αν δεν το συνειδητοποιήσουμε και δεν ξυπνήσουμε, τελειώσαμε.