Τριώδιο είναι το λειτουργικό βιβλίο, που αποτελείται απο ύμνους, ιερές Ακολουθίες και Συναξάρια της περιόδου που προετοιμάζουν τους Χριστιανούς για το Αγιο και Ιερό Πάσχα.
Η περίοδος της προετοιμασίας αυτής, αρχίζει απο την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και λήγει το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου. Ο όρος “Τριώδιο”(απο τις λέξεις “τρία”και “ωδή”) οφειλεται στο γεγονός οτι πολλοί απο τους Κανόνες των Ακολουθιών, που περιέχονται σε αυτό, έχουν μόνο τρείς ωδές: την 8η και την 9η πάντοτε, ύστερα δε μια απο τις πέντε πρώτες.
Το Τυπικό της Εκκλησίας μας ορίζει οτι το Σάββατο στον Εσπερινό του Τελώνου και του Φαρισαίου, ο Δεξιός Ιεροψάλτης κατέρχεται απο το Αναλόγιο του και λαμβάνει το Τριώδιο, που βρίσκεται κάτω απο την Εικόνα του Χριστού στο Τέμπλο, κάνει τρείς μετάνοιες, προσκυνά τον Κύριο και πηγαίνει ξανά στο Αναλόγιο του, οπου και άρχεται η ακολουθία του Εσπερινού.
Η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου είναι αφιερωμένη στην άκρως διδακτική παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, την οποία ο Κύριος διηγήθηκε, προκειμένου να διδάξει την αρετή της ταπεινώσεως και να στηλιτεύσει την έπαρση, με μοναδικό σκοπό την σωτηρία των ψυχών μας.
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, με τρόπο απλό και κατανοητό, μας μεταφέρει την παραβολή αυτή ως εξής:
“Eίπεν ο Κύριος την παραβολήν ταύτην....ανθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερόν προσεύξασθαι, ο είς Φαρισαίος και ο έτερος τελώνης. Ο Φαρισαίος σταθείς προς εαυτόν ταύτα προσηύχετο ο Θεός, ευχαριστώ σοι ότι ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και ως ούτος ο τελώνης νηστεύω δίς του Σαββάτου, αποδεκατώ πάντα όσα κτώμαι. Ο δε τελώνης μακρόθεν εστώς ού ήθελεν ουδέ τους οφθαλμούς είς τον ουρανόν επάραι, αλλ' έτυπτεν εις το στήθος αυτού λέγων, ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ. Λέγω υμίν, κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού ήγάρ εκείνος οτι πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υφωθήσεται” ( Λουκ. 18,10-14).
Οι Φαρισαίοι την εποχή εκείνη εκπροσωπούσαν την υποκρισία, την εγωιστική αυτάρκεια και έπαρση, με αποτέλεσμα την απομάκρυνσή τους απο τον δρόμο του Θεού. Αποκομμένοι απο την υπόλοιπη ιουδαική κοινωνία, αποτελούσαν, λαθεμένα, το μέτρο συγκρίσεως της ευσεβείας και της ηθικής για τους Ιουδαίους. Αντιθέτως οι Τελώνες ήσαν η προσωποποίηση της αδικίας και της αμαρτίας. Ως εισπράκτορες φόρων, οι Τελώνες διέπρατταν αδικίες, κλοπες, εκβιασμούς, τοκογλυφίες και άλλες ειδεχθείς ανομίες και γι' αυτό δικαιλογημένα τους μισούσε ο λαός.
Δύο αντίθετοι τύποι της κοινωνίας, οι οποίοι εκπροσωπούσαν τις δύο αυτές τάξεις, ανέβηκαν στον Ναό να προσευχηθούν. Ο πρώτος, ο κατ' όνομα και χαρακτηρισμό ευσεβής, έχοντας την αυτάρκεια της δήθεν ευσέβειας του ως δεδομένη, στάθηκε με έπαρση μπροστά στον Θεό και άρχισε να απαριθμεί τις αρετές του. Τις εξέθετε προκλητικότατα με τέτοιο τρόπο ώστε απαιτούσε, θα λέγαμε, απο τον Θεό να τον επιβραβεύσει γι ' αυτές. Για να πετύχει τον στόχο του και να πιστεύει οτι είναι αρεστός στον Θεό, έκανε αήθη σύγκριση του εαυτού του με τους άλλους ανθρώπους και ιδιαίτερα, τη συγκεκριμένη στιγμή, με τον συμπροσευχόμενο στον Ναό Τελώνη.
Αντίθετα, ο αμαρτωλός Τελώνης, συναισθανόμενος την δεινή του κατάσταση και γνωρίζοντας τα λάθη και τα πάθη του, με συντριβή και ταπείνωση ζητά το έλεος του Θεού, πιστεύοντας οτι μόνο με το έλεος του Θεού μπορεί να βρεί τη λύτρωση και την αγαλλίαση της ψυχής και της καρδιάς του. Αυτή η μετάνοιά του τον δικαιώνει μπροστά στον Θεό. Γίνεται δεκτή η προσευχή του, σε αντίθεση με τον υποκριτή Φαρισαίο, του οποίου η προσευχή όχι μόνο δεν έγινε δεκτή, αλλά συσώρευε στον ευατό του περισσότερο κρίμα και περισσότερες αμαρτίες, εξαιτίας της εγωπάθειάς του.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας όρισαν να είναι η πρώτη Κυριακη του Τριωδιου αφιερωμένη στη διδακτική αυτή παραβολή του Κυρίου για να συνειδητοποιήσουν οι πιστοί πως η υπερηφάνεια είναι η αγιάτρευτη ρίζα του κακού στον άνθρωπο. Αυτή τον κρατά μακριά απο την αγιαστική χάρη του Θεού, ενώ η ταπείνωση είναι το σωτήριο αντίδοτο της καταστροφικής πορείας, στην οποία οδηγεί τον άνθρωπο η εγωπάθεια.
Με πολύ απλά λόγια, το Τριώδιο είναι η χρονική περίοδος που οι Χριστιανοί μας ετοιμάζονται για την νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και το 'Αγιο Πάσχα.
Οι εβδομάδες που μας οδηγούν προς το 'Αγιο Πάσχα είναι οι εξής:
Η πρώτη είναι η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, που προτρέπει τους Χριστιανούς να ειναι ταπεινοί, οπως ο Τελώνης, και όχι υπερήφανοι όπως ο Φαρισαίος.
Η δεύτερη είναι η Κυριακή του Ασώτου, που μας διδάσκει την αξία της μετάνοιας και το μεγαλείο της συγχωρήσεως.
Η τρίτη είναι η Κυριακή της Απόκρεω, όπου αναφέρεται στην Δευτέρα Παρουσία, στην Κρίση που θα λάβει χώρα, καθώς και στήν χριστιανική αγάπη. Ονομάζεται έτσι, επειδή είναι η τελευταία ημέρα που οι χριστιανοί επιτρέπεται να φάνε κρέας.
Η τέταρτη είναι η Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής και αναφέρεται στην εξορία των πρωτόπλαστων απο τον Παράδεισο.
Η επόμενη μέρα απο την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής είναι η Καθαρά Δευτέρα, η αρχή της μεγάλης νηστείας, της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, όπου είναι μία περίοδος νηστείας, προσευχής, και περισυλλογής, που μας προετοιμάζει για την Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση του Κυρίου. Ονομάζεται “Τεσσαρακοστή”, γιατί μιμείται την σαρανταήμερη νηστεία, που έκανε ο Ιησούς Χριστός μας. Επίσης, λέγεται “Μεγάλη”, για να ξεχωρίζει απο την νηστεία των Χριστουγέννων.
Ευχόμεθα εκ βάθους καρδίας για όλους εμάς, Κληρικούς και Λαϊκούς, τους όπου γης Ορθοδόξους Χριστιανούς, αυτή η Κυριακή να είναι η απαρχή της μετάνοιάς μας και η διδακτική αυτή παραβολή να γίνει το εφαλτήριο μιας νέας πνευματικής ζωής, απαλλαγμένης απο τις πολλές μας αμαρίες, μιά πνευματική ζωή ομοιάζουσα προς κλίμακα απο γής προς ουρανό, η οποία θα οδηγήσει όλους μας στον Βασιλέα και Αναστάντα Κύριό μας, ο Οποίος μας προσμένει στην αγκαλιά Του για να μας σκεπάσει, “όν τρόπον όρνις επισυνάγει τα νοσσία αυτής υπο τάς πτέρυγας.”
π. Ι.Σ.
Πηγή: Arcadia portal